Praktyczny poradnik
Pacjent z nietrzymaniem moczu w gabinecie lekarza POZ
Jak często występuje nietrzymanie moczu
Materiał przygotowano na podstawie wykładu prof. dr hab. n. med. Ewy Barcz - Leczenie nadreaktywności pęcherza moczowego – współpraca lekarza POZ z Ginekologiem*
Problem nietrzymania moczu dotyczy
zarówno kobiet jak i mężczyzn,
u kobiet występuje jednak częściej.
zarówno kobiet jak i mężczyzn,
u kobiet występuje jednak częściej.
Szacuje się, że w Polsce nietrzymanie moczu dotyczy 3 do 4 mln kobiet, a 1,5 mln kobiet ma nadreaktywność wypieracza pęcherza moczowego.
W 85% przypadków nietrzymanie moczu spowodowane jest wysiłkowym nietrzymaniem moczu
(nietrzymanie z wysiłku), zespołem pęcherza nadreaktywnego (nietrzymanie z parcia) lub postacią mieszaną.
(nietrzymanie z wysiłku), zespołem pęcherza nadreaktywnego (nietrzymanie z parcia) lub postacią mieszaną.
Praktyczny poradnik
Diagnostyka nietrzymania moczu w gabinecie lekarza POZ*
Wywiad lekarski
W jakich sytuacjach dochodzi do wyciekania moczu. Mimowolne wyciekanie moczu podczas wysiłku (np. podbiegnięcie do tramwaju, wchodzenia po schodach), kaszlu, kichania – prawdopodobnie przyczyną objawów jest wysiłkowe nietrzymanie moczu
Występowanie parć naglących sugeruje występowanie zespołu pęcherza nadreaktywnego (OAB)
Objawy OAB
Częstomocz – oddawanie moczu 8 lub więcej razy w ciągu dnia (od przebudzenia do zaśnięcia) lub zwiększenie liczby mikcji w ciągu dnia w porównaniu do wcześniejszego okresu
Nokturia (konieczność oddawania moczu w nocy) - parcie na pęcherz wybudzające pacjenta ze snu
Naglące parcie z nietrzymaniem moczu lub bez nietrzymania moczu – najbardziej charakterystyczny objaw zespołu pęcherza nadreaktywnego
Praktyczny poradnik
Postać mieszana wymaga leczenia przez specjalistę
Przykładowy wywiad z pacjentem/pacjentką
z nietrzymaniem moczu – pomocnicze pytania
„Czy korzystasz z toalety więcej
niż 8 razy w ciągu dnia”?
niż 8 razy w ciągu dnia”?
„Czy zdarza ci się, że nie
utrzymasz moczu zanim
dobiegniesz do toalety”?
utrzymasz moczu zanim
dobiegniesz do toalety”?
„Czy zdarzają się takie momenty,
w których trzeba rzucić
wszystko, co się aktualnie robi
i biec do toalety, ponieważ parcie
jest tak silne, że nie można go
opanować?”
w których trzeba rzucić
wszystko, co się aktualnie robi
i biec do toalety, ponieważ parcie
jest tak silne, że nie można go
opanować?”
„Czy w ostatnim czasie zdarzyło ci
się popuścić mocz w trakcie
kichania, kaszlu, śmiania się lub
wysiłku (np. wchodzenie po
schodach, szybki marsz, bieg)”?
się popuścić mocz w trakcie
kichania, kaszlu, śmiania się lub
wysiłku (np. wchodzenie po
schodach, szybki marsz, bieg)”?
„Czy korzystasz z toalety
kilka razy w nocy”?
kilka razy w nocy”?
„Czy zdarza ci się biec do
toalety wskutek nagłej
potrzeby oddania moczu?”
toalety wskutek nagłej
potrzeby oddania moczu?”
Częstomocz - Dodatkowe pytania
„Jakie leki przyjmujesz obecnie?”
„Ile płynów przyjmujesz
w ciągu dnia?”
w ciągu dnia?”
Nokturia
„O której porze dnia przyjmujesz
najwięcej płynów?”
najwięcej płynów?”
„Jaki leki obecnie
stosujesz?”
stosujesz?”
Praktyczny poradnik
Różnicowanie wysiłkowego nietrzymania moczu
z zespołem pęcherza nadreaktywnego1
Objawy
Pęcherz nadreaktywny
Nietrzymanie wysiłkowe
Parcia naglące (nagła potrzeba oddania moczu)
Tak
Nie
Częstomocz z parciami
Tak
Rzadko
Utrata moczu podczas aktywności fizycznej: kaszel, katar, kucanie
Nie
Tak
Ilość traconego moczu podczas epizodu nietrzymania
Dużo, gdy obecny
Zwykle mało
Możliwość dotarcia do toalety po uczuciu parcia
Nie lub rzadko
Tak
Nocne nietrzymanie moczu
Tak
Rzadko
Nokturia
Zwykle
Rzadko
Choroby przewlekle mogące powodować nietrzymanie moczu
Przewlekły kaszel
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP)
Cukrzyca
Otyłość
Zaburzenia tkanki łącznej
Hipoestrogenizm pomenopauzalny
Choroby rdzenia i ośrodkowego układu nerwowego
Przewlekłe zakażenia
Kamica moczowa
Łagodny rozrost stercza
Choroby nowotworowe miednicy mniejszej
Praktyczny poradnik
Parcia naglące – najbardziej charakterystyczny objaw zespołu pęcherza nadreaktywnego
Przed postawieniem diagnozy należy wykluczyć inne przyczyny parcia naglącego:
Infekcje układu
moczowego
moczowego
Zaburzenia statyki
narządów miednicy
mniejszej
narządów miednicy
mniejszej
Patologie okołocewkowe
Uchyłki i guzy
pęcherza
moczowego
pęcherza
moczowego
Rak pęcherza
moczowego
moczowego
Praktyczny poradnik
Rozpoznanie zespołu pęcherza nadreaktywnego jest rozpoznaniem objawowym,
z wykluczenia innych przyczyn powstania parć naglących, stawianym na podstawie wywiadu
i nieinwazyjnego badania urodynamicznego, czyli dzienniczka mikcji.
Najczęstszą przyczyną parcia naglącego jest infekcja układu moczowego. W ramach
podstawowej opieki zdrowotnej należy wykonać badanie ogólne oraz posiew moczu.
W przypadku podejrzenia innych przyczyn pęcherza nadreaktywnego należy skierować pacjenta
na dodatkowe badania w celu zweryfikowania rozpoznania i wykluczenia innych przyczyn.
z wykluczenia innych przyczyn powstania parć naglących, stawianym na podstawie wywiadu
i nieinwazyjnego badania urodynamicznego, czyli dzienniczka mikcji.
Najczęstszą przyczyną parcia naglącego jest infekcja układu moczowego. W ramach
podstawowej opieki zdrowotnej należy wykonać badanie ogólne oraz posiew moczu.
W przypadku podejrzenia innych przyczyn pęcherza nadreaktywnego należy skierować pacjenta
na dodatkowe badania w celu zweryfikowania rozpoznania i wykluczenia innych przyczyn.
Leczenie
Terapię można podjąć po wykluczeniu innych przyczyn objawów OAB, do których oprócz wymienionych wyżej należą: niewyrównana cukrzyca lub przyjmowanie leków moczopędnych.
Leczenie OAB2
-
Pierwsza linia leczeniaTerapia behawioralna połączona z ćwiczeniami mięśni dna miednicy
-
Druga linia leczeniaFarmakoterapia doustna i miejscowa
-
Trzecia linia leczeniatoksyna botulinowa i neuromodulacja
-
Czwarta linia leczeniaW rzadkich, skomplikowanych przypadkach, u pacjentów opornych na leczenie można rozważyć zastosowanie plastyki powiększającej pęcherza moczowego lub innych sposobów odprowadzenia moczu.
Praktyczny poradnik
Farmakoterapia OAB
- Leczenie farmakologiczne może rozpocząć lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej po wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości
- Leki antycholinergiczne nadal stanowią złoty standard w leczeniu nieneurogennego zespołu pęcherza nadreaktywnego1
- Najczęściej terapię rozpoczyna się od stosowania solifenacyny
-
Leczenie powinno rozpocząć się od dawki 5 mg 1x/dobę (wieczorem)
W przypadku braku skuteczności dawkę zwiększa się do 10 mg 1x/ dobę - W przypadku braku skuteczności monoterapii do solifenacyny można dołączyć agonistę receptora β3-adrenergicznego
Solifenacyna
- długi okres półtrwania – może być stosowana raz dziennie1
-
bardziej selektywna wobec receptorów muskarynowych M3 zlokalizowanych
w pęcherzu moczowym1 - zmniejsza liczbę epizodów nietrzymania moczu z parcia, parć naglących oraz nokturii1
- wydłuża czas pomiędzy pojawieniem się parcia naglącego a koniecznością udania się do toalety (warning time)3
-
Szabłoński W., Radziszewski P. Nietrzymanie moczu u dorosłych związane z pęcherzem nadreaktywnym – postępowanie w gabinecie lekarza rodzinnego. Terapia 2020; 6(389): 30–38
-
Rekomendacje Sekcji Uroginekologii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące leczenia nieneurogennnego pęcherza nadreaktywnego u kobiet. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2021; 6(1): 42-60
-
Karram MM1, Toglia MR, Serels SR et al. Treatment with solifenacin increases warning time and improves symptoms of overactive bladder: results from VENUS, a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Urology 2009;73(1):14-8